İş Uyuşmazlıklarında Zorunlu Arabuluculuk

7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu yürürlüğe girmiştir. Anılan Kanunla yapılan değişikliklerden birisi işçilik alacaklarında dava açmadan önce ARABULUCUYA BAŞVURMAK ZORUNLULUĞU getirilmiştir.

1-İŞÇİ VEYA İŞVEREN HER UYUŞMAZLIKTA ARABULUCUYA BAŞVURMAK ZORUNDA MIDIR?

İşçinin İş Mahkemelerinde dava açmadan önce; kanundan veya bireysel ya da toplu iş sözleşmesinden kaynaklanan alacak ve tazminat ile işe iade taleplerine ilişkin arabulucuya başvurması zorunluluğu getirilmiştir. Aksi halde açılan dava reddedilecektir.

Bu bağlamda;

İşçi tarafından talep edilebilecek kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, kötüniyet tazminatı, ayrımcılık tazminatı, sendikal tazminat, ücret, fazla mesai ücreti, yıllık izin ücreti, hafta tatili ücreti, ulusal bayram ve genel tatil ücreti ile, işe iade

İşveren tarafından talep edilebilecek ihbar tazminatı, cezai şart, avansın iadesi ve eğitim gideri gibi alacak ve tazminat talepleri için dava açmadan önce arabulucuya başvurulması zorunludur.

Öte yandan, iş kazası veya meslek hastalığından kaynaklanan maddi veya manevi tazminat davaları ile bunlarla ilgili tespit, itiraz ve rücu davaları doğrudan açılabilecek, arabulucuya başvuru zorunluluğu uygulanmayacaktır. Ancak taraflar isterlerse Arabulucuya başvurarak, anlaşabilirler.

2-ARABULUCULUK FAALİYETİ SIRASINDA ZAMANAŞIMI VEYA HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRELER İŞLEMEZ

Arabuluculuk bürosuna başvurulduğu tarihte hak düşürücü ve zamanaşımı süresi kesilir. Bu süreler, son tutanağın düzenlendiği tarihte tekrar işlemeye başlar. Arada kalan süre içerisinde, zamanaşımı durur ve hak düşürücü süre işlemez. Bu nedenle arabuluculuk faaliyetinde süreden dolayı hak kaybı yaşanmaz.

3-İŞE İADE TALEBLİ ZORUNLU ARABULUCULUK

İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde işe iade talebiyle, İş Mahkemeleri Kanunu hükümleri uyarınca arabulucuya başvurmak zorundadır.

Arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamaması hâlinde, son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren, iki hafta içinde iş mahkemesinde dava açılabilir.

Arabulucuya başvurmaksızın doğrudan dava açılması sebebiyle davanın usulden reddi hâlinde ret kararı taraflara resen tebliğ edilir. Kesinleşen ret kararının da tebliğinden itibaren iki hafta içinde arabulucuya başvurulabilir.

Asıl işveren-alt işveren ilişkisinin varlığı halinde işe iade talebiyle arabulucuya başvurulduğunda, anlaşmanın gerçekleşebilmesi için işverenlerin arabuluculuk görüşmelerine birlikte katılmaları ve iradelerinin birbirine uygun olması aranır.

Arabuluculuk faaliyeti sonunda tarafların, işçinin işe başlatılması konusunda anlaşmaları halinde;

İşe başlatma tarihini,

Çalıştırılmadığı süre için işçiye en çok dört aya kadar doğmuş bulunan ücret ve diğer hakların parasal miktarını, ( boşta geçen süre ücreti)

İşçinin işe başlatılmaması durumunda ödenecek tazminatın parasal miktarını,(işe başlatmama tazminatı)

Belirlenerek son tutanakta imza altına alınır. Aksi takdirde anlaşma sağlanamamış sayılır ve son tutanak buna göre düzenlenir. İşçinin kararlaştırılan tarihte işe başlamaması halinde fesih geçerli hale gelir ve işveren sadece bunun hukuki sonuçları ile sorumlu olur.

4 İŞÇİ/İŞVEREN ANLAŞMAZLIĞI ARABULUCU İLE ÇÖZMEK İÇİN NEREYE BAŞVURACAKTIR?

Başvurular karşı tarafın merkezinin bulunduğu ya da çalışılan yer sınırı için de  bulunan Adliye binaları içinde yer alan arabuluculuk bürolarına yapılacaktır. Başvuru yapılacak yerde arabuluculuk bürosu kurulmamış ise, bu işle görevlendirilen sulh hukuk mahkemesi yazı işleri müdürlüğüne başvurulacaktır. Karşı taraf birden fazla ise bunlardan birinin yerleşim yerindeki arabuluculuk bürosuna yapılan başvuru yeterli sayılacaktır.

5- YETKİLİ OLMAYAN ARABULUCULUK BÜROSUNA BAŞVURU YAPILIRSA NE OLUR?

Arabulucu, görevlendirmeyi yapan büronun yetkili olup olmadığını kendiliğinden dikkate alamaz. Karşı taraf en geç ilk toplantıda, yerleşim yeri ve işin yapıldığı yere ilişkin belgelerini sunmak suretiyle arabuluculuk bürosunun yetkisine itiraz edebilir.

Bu durumda arabulucu, dosyayı derhal ilgili sulh hukuk mahkemesine gönderilmek üzere büroya teslim eder. Mahkeme, harç alınmaksızın dosya üzerinden yapacağı inceleme sonunda yetkili büroyu kesin olarak karara bağlar ve dosyayı büroya iade eder. Mahkeme kararı büro tarafından 7201 sayılı Tebligat Kanunu hükümleri uyarınca taraflara tebliğ edilir.

Yetki itirazının reddi durumunda aynı arabulucu yeniden görevlendirilir. Yetki itirazının kabulü durumunda ise kararın tebliğinden itibaren bir hafta içinde yetkili büroya başvurulabilir. Bu takdirde yetkisiz büroya başvurma tarihi yetkili büroya başvurma tarihi olarak kabul edilir. Yetkili büro, arabulucu görevlendirir.

6- ARABULUCU NASIL BELİRLENECEK?

Arabulucu, listeden büro tarafından belirlenir. Ancak tarafların listede yer alan herhangi bir arabulucu üzerinde anlaşmaları hâlinde bu arabulucu görevlendirilir.

Taraflar büroya başvurmaksızın anlaştıkları Arabulucuya başvururlarsa anlaşma tutanağının bir örneği Arabulucu tarafından büroya iletilerek kayıt yaptırılacaktır.

7- ARABULUCU TARAFLARA NASIL ULAŞACAK?

Başvuran taraf, kendisine ve elinde bulunması hâlinde karşı tarafa ait her türlü iletişim bilgisini arabuluculuk bürosuna verecektir. Büro, tarafların resmi kayıtlarda yer alan iletişim bilgilerini araştırmaya da yetkilidir. Buna ilişkin tüm kayıtlar ilgili bürolara açılmıştır. Ayrıca, ilgili kurum ve kuruluşlar, büro tarafından talep edilen bilgi ve belgeleri vermekle yükümlüdür.

Taraflara ait iletişim bilgileri, görevlendirilen arabulucuya büro tarafından verilir. Arabulucu bu iletişim bilgilerini esas alır, ihtiyaç duyduğunda kendiliğinden araştırma da yapabilir. Elindeki bilgiler itibarıyla her türlü iletişim vasıtasını kullanarak(Telefon, faks, iadeli taahhütlü yazı, whatsapp, sms…vs) görevlendirme konusunda tarafları bilgilendirir ve ilk toplantıya davet eder.  Bilgilendirme ve davete ilişkin işlemlerin belgeye bağlanması esastır.

8- ARABULUCULUK FAALİYETİ NE KADAR SÜRER?

Arabulucu, yapılan başvuruyu üç hafta içinde sonuçlandırmalıdır. Üç haftalık süre, arabulucunun büro tarafından görevlendirildiği tarihten başlatılacaktır. Arabulucu bu süreyi görüşmelerin gidişatını dikkate alarak zorunlu hallerde en fazla bir hafta daha uzatabilecektir.

9- TOPLANTIYA ARABULUCU TARAFINDAN DAVET EDİLMESİ

Taraflardan birinin geçerli bir mazeret göstermeksizin ilk toplantıya katılmaması sebebiyle arabuluculuk faaliyetinin sona ermesi durumunda toplantıya katılmayan taraf, son tutanakta belirtilir ve bu taraf davada kısmen veya tamamen haklı çıksa bile yargılama giderinin tamamından sorumlu tutulur. Ayrıca bu taraf lehine vekalet ücretine hükmedilmez. Eğer her iki tarafın da ilk toplantıya katılmazsa, açılacak davada tarafların yaptıkları yargılama giderleri kendi üzerlerinde bırakılır.

10- ARABULUCULUK ÜCRETİ KİMİN TARAFINDAN ÖDENECEKTİR VE NE KADARDIR?

Arabuluculuk ücreti; tarafların anlaşmaları halinde, aksi kararlaştırılmadıkça taraflarca eşit şekilde karşılanır. Bu durumda Arabuluculuk ücreti, Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesinin eki Arabuluculuk Ücret Tarifesinin İkinci Kısmında anlaşılan tutar üzerinden oransal olarak belirlenmiştir. Ancak, bu durumda ödenecek ücret her halde, yukarıda belirtilen iki saatlik ücretten az olamaz.

Arabuluculuk faaliyeti sonunda taraflara ulaşılamaması, taraflar katılmadığı için görüşme yapılamaması veya iki saatten az süren görüşmeler sonunda tarafların anlaşamamaları hallerinde, iki saatlik ücret tutarı (2018 yılı için 280,00-TL)Adalet Bakanlığı bütçesinden ödenir. Bu durumda, ayrıca bir masraf alınmaz.

İki saatten fazla süren görüşmeler sonunda tarafların anlaşamamaları halinde ise iki saati aşan kısma ilişkin ücret aksi kararlaştırılmadıkça taraflarca eşit şekilde karşılanır. Adalet Bakanlığı bütçesinden ödenen ve taraflarca karşılanan arabuluculuk ücreti, yargılama giderlerinden sayılır.

İşe iade taleplerinde ise, tarafların anlaşmaları durumunda, arabulucuya ödenecek ücretin belirlenmesinde; işçiye işe başlatılmaması halinde ödenecek tazminat miktarı ile çalıştırılmadığı süre için ödenecek ücret ve diğer haklarının toplamı, Tarifenin İkinci Kısmı uyarınca üzerinde anlaşılan miktar olarak kabul edilir.

11- ARABULUCULUK GÖRÜŞMELERİNE KİMLER KATILABİLİR?

Arabuluculuk görüşmelerine taraflar bizzat katılabileceği gibi, kanuni temsilcileri veya avukatları aracılığıyla da katılabilirler. İşverenin yazılı belgeyle yetkilendirdiği çalışanı da görüşmelerde işvereni temsil edebilir ve son tutanağı imzalayabilir.

12- ARABULUCUYA BAŞVURMADAN DOĞRUDAN DAVA AÇILIRSA NE OLUR?

Arabulucuya başvurulmadan dava açıldığının anlaşılması halinde herhangi bir işlem yapılmaksızın davanın, dava şartı yokluğu sebebiyle usulden reddine karar verilir.

13- İŞÇİ ARABULUCU AŞAMASINDA ANLAŞIRSA, AYNI HAKLARI İÇİN TEKRAR DAVA AÇABİLİR Mİ?

 Arabuluculuk Kanunu’nda yapılan değişiklikle, “ARABULUCULUK FAALİYETİ SONUNDA ANLAŞMAYA VARILMASI HALİNDE, ÜZERİNDE ANLAŞILAN HUSUSLAR HAKKINDA TARAFLARCA DAVA AÇILAMAZ” ibaresi getirilmiştir. Buna göre anlaşma tutanağında anlaşılan uyuşmazlığa konu alacak olarak adı anılan hiçbir alacak için, işçiler bir daha dava açamayacaklardır.

Arabulucunun kararı Mahkemeler tarafından sadece teknik olarak icra kabiliyeti olup olmadığı yönünden denetlenebilecek ve ilgili sulh hukuk mahkemesi tarafından icra edilebilirlik şerhi verilecek ve sadece bu yönüyle istinaf veya temyiz edilebilecektir.